Bảo quản bình oxy an toàn là yếu tố then chốt để phòng tránh tai nạn và đảm bảo nguồn oxy luôn sẵn sàng khi cần. Một bình oxy chứa khí nén ở áp suất cao (thường 150 – 200 bar), nếu đổ vỡ hoặc bị nung nóng quá mức có thể biến thành “quả tên lửa” gây sát thương nghiêm trọng. Mặt khác, oxy rò rỉ tích tụ cũng làm tăng nguy cơ hỏa hoạn. Vì vậy, mọi cá nhân và cơ sở sử dụng bình oxy – từ bệnh viện, nhà xưởng đến hộ gia đình – cần nắm vững các nguyên tắc lưu trữ và bảo quản bình oxy dưới đây.
Nguyên tắc chung khi lưu trữ bình oxy
1. Cố định bình chắc chắn, tránh đổ ngã: Tất cả các chai khí nén phải được giữ chặt khi lưu trữ – có thể bằng giá đỡ chuyên dụng, dây xích hoặc kẹp cố định vào tường. Nếu để bình đứng trên sàn, sàn phải phẳng và bình phải buộc dây xích vào điểm tựa. Trường hợp không gian hạn chế phải đặt bình nằm ngang, hãy đảm bảo chúng không thể lăn va vào nhau hoặc vào vật khác. Việc cố định này ngăn bình oxy bị ngã đột ngột, vốn có thể làm gãy van hoặc vỡ bình rất nguy hiểm.
2. Để bình ở tư thế thẳng đứng nếu có thể: Vị trí đứng thẳng luôn là lựa chọn an toàn nhất cho bình oxy. Khi bình đứng, van sẽ ở phía trên, giảm nguy cơ dầu mỡ hay chất lỏng bẩn lọt vào van. Ngoài ra cũng dễ kiểm soát và di chuyển hơn. Chỉ đặt bình nằm ngang nếu bắt buộc, và khi đó phải chèn kỹ để bình không lăn.
3. Tránh xa nguồn nhiệt và chất dễ cháy: Luôn lưu trữ bình oxy cách xa ngọn lửa trần, nguồn nhiệt cao và các vật liệu dễ cháy ít nhất 6 mét (khoảng 20 feet). Nhà kho chứa oxy không nên gần bếp, lò sưởi, và cần tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào bình. Nhiệt độ cao có thể làm tăng áp suất khí trong bình. Bên cạnh đó, khu vực quanh bình oxy phải thoáng khí tốt – để nếu oxy có rò rỉ nhẹ cũng không tích tụ lại thành vùng giàu oxy (vốn làm mọi vật bốc cháy mạnh hơn).
4. Kiểm tra bình thường xuyên: Định kỳ kiểm tra tình trạng vỏ bình và van xem có dấu hiệu hư hỏng, gỉ sét, rò rỉ không. Bạn có thể dùng nước xà phòng bôi quanh van để xem có sủi bọt (dấu hiệu rò rỉ khí) hay không. Nếu phát hiện vấn đề, hãy liên hệ ngay nhà cung cấp hoặc kỹ thuật viên để xử lý – không tự dùng bình bị lỗi. Một bình oxy an toàn là bình không móp méo, van hoạt động trơn tru và còn trong hạn kiểm định (ở Việt Nam thường mỗi bình phải kiểm định áp lực 3-5 năm một lần).
5. Đóng van kín trước khi cất trữ: Đảm bảo van bình đã đóng hoàn toàn trước khi đem cất kho hoặc di chuyển. Thói quen này giúp ngăn oxy rò ra ngoài khi không sử dụng, vừa tránh lãng phí vừa ngừa nguy cơ tạo môi trường giàu oxy gây cháy.
6. Không cất bình oxy trong không gian kín nhỏ: Tuyệt đối không lưu trữ bình oxy trong tủ quần áo, tủ kín hoặc phòng nhỏ không thông gió. Nếu bình rò rỉ trong không gian hẹp, nồng độ oxy sẽ tăng cao nhanh chóng và chỉ cần một tia lửa nhỏ cũng có thể gây cháy nổ. Luôn để bình nơi thoáng mát, có lưu thông không khí.
7. Đánh dấu khu vực lưu trữ và phổ biến quy định: Tại cơ sở y tế hoặc nhà máy, hãy treo biển báo rõ ràng như “Khu vực lưu trữ Oxy – Cấm lửa” xung quanh nơi để bình. Đảm bảo tất cả nhân viên, người nhà hiểu được sự hiện diện của bình oxy và biết cách ứng phó khi có sự cố (như khi cháy, phải di chuyển bình oxy ra chỗ an toàn nếu có thể…).
Tại sao bảo quản bình oxy đúng cách lại quan trọng?
Việc lưu trữ bình oxy an toàn nhằm giảm thiểu hai nguy cơ chính:
- Nguy cơ cháy nổ do oxy: Oxy không phải chất cháy, nhưng oxy hỗ trợ sự cháy cực mạnh. Trong môi trường giàu oxy, các vật liệu vốn khó cháy có thể cháy nhanh và mạnh gấp nhiều lần. Chỉ cần một tia lửa nhỏ gặp môi trường dư oxy là bùng cháy dữ dội. Do đó, bình oxy rò rỉ gần lửa hoặc vật dễ cháy (như xăng dầu, gỗ, giấy) có thể gây hỏa hoạn lớn. Việc bảo quản đúng (xa nguồn lửa, thoáng khí) sẽ giảm thiểu nguy cơ này.
- Nguy cơ cơ học do áp suất: Bình oxy chứa khí nén ở áp lực rất cao, nên bản thân nó là một “quả bom” nếu vỏ bình bị vỡ. Nếu bình bị rơi từ cao hoặc va đập mạnh khiến van gãy, bình sẽ phản lực lao đi với tốc độ kinh hoàng, đủ sức phá hủy tường hay gây trọng thương (tương tự một tên lửa mini). Thậm chí, ngay cả khi không vỡ, một bình chịu nhiệt độ cao (ví dụ trong đám cháy) cũng có thể nổ do áp suất tăng vượt giới hạn. Vì vậy, bảo quản bình nơi ổn định, tránh va chạm và tránh nhiệt sẽ giữ an toàn cho người và tài sản.
Nhờ tuân thủ các nguyên tắc bảo quản, bình oxy sẽ an toàn hơn và ít có khả năng gây hại cho gia đình hay cơ sở của bạn. Việc này cũng giúp kéo dài tuổi thọ bình – bình ít bị ăn mòn, hư hỏng – tiết kiệm chi phí về lâu dài.
Bảo quản bình oxy tại bệnh viện và nơi làm việc
Tại các cơ sở y tế hoặc nhà máy, nơi sử dụng nhiều bình oxy, việc tổ chức lưu trữ khoa học là rất quan trọng:
- Lập kế hoạch lưu trữ hợp lý: Các bệnh viện, phòng khám nên có khu vực riêng cho bình khí y tế. Không lưu trữ số lượng bình vượt quá sức chứa an toàn của khu vực đó. Nếu phải chứa nhiều bình, cần có giá kệ phân tầng chắc chắn. Cũng cần sắp xếp theo nguyên tắc bình nhập trước dùng trước để tránh bình để quá lâu.
- Bảo vệ khỏi thời tiết và truy cập trái phép: Nếu kho đặt ngoài trời, phải có mái che mát tránh nắng mưa trực tiếp và hàng rào khóa bảo vệ tránh người không phận sự hoặc kẻ trộm tiếp cận. Oxy là vật tư y tế quan trọng nên cũng cần chống mất cắp.
- Phân loại bình đầy/đang dùng/rỗng: Dán nhãn hoặc có khu vực riêng cho bình đầy và bình rỗng. Ví dụ, dùng thẻ màu hoặc bảng “Full/Ont” treo trên bình. Điều này giúp nhân viên không lấy nhầm bình rỗng cho bệnh nhân và dễ kiểm soát tồn kho oxy.
- Kiểm soát tư thế bình trong kho: Đào tạo nhân viên luôn đặt bình thẳng đứng và cố định chắc chắn khi cất vào kho. Nếu thấy bình nào dựa kém chắc hoặc nằm lăn, phải chấn chỉnh ngay.
- Tuân thủ quy định an toàn khác: Kho khí y tế cũng nên trang bị bình chữa cháy, thiết bị báo cháy. Nhân viên phụ trách phải được huấn luyện về xử lý tình huống khẩn cấp như rò rỉ khí hoặc cháy nổ.
Việc bảo quản bình oxy tốt tại cơ sở sẽ đảm bảo nguồn oxy luôn sẵn sàng phục vụ bệnh nhân và sản xuất, đồng thời tránh được những tai nạn gián đoạn hoạt động.
Cách bảo quản bình oxy an toàn tại nhà
Nhiều gia đình có người bệnh sử dụng oxy tại nhà cần lưu ý đặc biệt đến khâu lưu trữ bình oxy:
- Chọn nơi thoáng mát, khô ráo: Đặt bình oxy ở nơi trong nhà mà không bị ẩm ướt, không đọng nước (tránh nhà tắm, góc tường ẩm). Nơi đó cũng cần thông thoáng không khí – ví dụ phòng khách rộng hoặc góc phòng gần cửa sổ mở. Tránh nhét bình vào tủ kín hoặc góc hẹp.
- Tránh xa bếp và nguồn lửa: Để bình cách bếp nấu, lò sưởi, nến đốt… ít nhất 6 mét. Tương tự, không đặt gần nơi có tia lửa điện (như cầu dao, ổ điện cũ có tia). Nếu nhà nhỏ, có thể đặt bình trong phòng ngủ bệnh nhân nhưng cần tuyệt đối kiêng lửa trong phòng đó.
- Bảo vệ bình khỏi trẻ em và thú nuôi: Nếu trong nhà có trẻ nhỏ, nên để bình oxy ngoài tầm với, có thể quây một góc riêng. Đừng để trẻ nghịch vòi, van bình. Thú nuôi cũng có thể làm đổ bình, nên tốt nhất giữ bình nơi chúng không chạy nhảy tới.
- Thông báo cho mọi người biết: Như đã đề cập, hãy dán biển “Cấm hút thuốc – Có bình oxy” ở cửa nhà để khách đến biết và tuân thủ. Đồng thời báo cho công ty bảo hiểm nhà (nếu có) rằng nhà bạn có chứa bình oxy – phòng trường hợp sự cố sẽ dễ dàng hơn khi giải quyết bảo hiểm.
- Trang bị phòng cháy: Gia đình nên có sẵn bình chữa cháy xách tay đặt gần chỗ để bình oxy. Kiểm tra định kỳ các thiết bị báo khói, báo khí gas trong nhà vẫn hoạt động tốt. Những thiết bị này sẽ cảnh báo sớm nếu có cháy hoặc rò rỉ, giúp bạn xử lý kịp thời.
Tại nhà, số lượng bình oxy thường ít (1-2 bình), nhưng không vì thế mà chủ quan trong bảo quản. Thực hiện đúng các khuyến cáo trên sẽ giúp gia đình bạn sử dụng oxy một cách an toàn, yên tâm hơn trong quá trình điều trị tại nhà.
Bảo quản bình oxy khi vận chuyển
Việc vận chuyển bình oxy cũng tiềm ẩn nguy cơ nếu không làm đúng cách. Dù chở bình bằng xe chuyên dụng hay xe gia đình, hãy tuân thủ các nguyên tắc sau để đảm bảo an toàn:
- Cố định bình trong xe: Đặt bình oxy nằm trên sàn xe hoặc đứng trong khoang nhưng phải buộc chặt cố định để bình không lăn hay xô đập khi xe chạy. Tốt nhất là để bình ở tư thế đứng nếu chiều cao xe cho phép, rồi dùng dây đai ràng vào điểm neo trên xe. Tư thế đứng giúp bảo vệ van bình khỏi va đập trực tiếp nếu phanh gấp.
- Tuyệt đối không để bình oxy trong cốp xe kín: Cốp ô tô là không gian kín và nóng, không có thông gió; không để bình oxy trong cốp. Nếu rò rỉ, oxy sẽ tích tụ trong cốp gây nguy cơ lớn. Hãy chở bình trong khoang hành khách hoặc thùng xe thoáng khí.
- Giữ cho xe thông thoáng: Khi vận chuyển, nên hé cửa sổ hoặc bật quạt thông gió để khí oxy (nếu rò rỉ chút ít) không tích tụ trong xe. Tránh bật điều hòa chế độ tuần hoàn kín. Sự thông gió giúp duy trì nồng độ oxy trong xe ở mức an toàn.
- Dùng xe đẩy hoặc dụng cụ hỗ trợ: Khi chuyển bình từ xe vào nhà hoặc ngược lại, không lăn hoặc kéo lê bình trên mặt đất. Hành động đó có thể làm mòn đáy bình hoặc gây tia lửa (nếu kéo trên nền bê tông). Thay vào đó, hãy dùng xe đẩy tay, đai mang bình hoặc có người phụ khiêng.
- Lên xuống xe cẩn thận: Bình oxy khá nặng (~50-60kg với bình 40L đầy). Khi nâng lên xe hoặc dỡ xuống, cần làm nhẹ nhàng, tránh va mạnh. Tốt nhất hai người cùng nâng để an toàn. Luôn hướng van bình lên trên.
- Biển báo trên xe: Nếu chở nhiều bình oxy bằng xe tải, nên có biển “Hàng nguy hiểm – Khí Oxy” bên ngoài. Điều này để cảnh báo các phương tiện khác và lực lượng chức năng biết để hỗ trợ kịp thời nếu xảy ra sự cố giao thông.
Nhìn chung, vận chuyển bình oxy đòi hỏi sự cẩn trọng giống như vận chuyển bình gas. Một chút lơ là có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Hãy luôn nhớ oxy giúp cứu sống người bệnh, nhưng bình chứa oxy cũng có thể gây tai nạn nếu ta xem nhẹ việc bảo quản an toàn.